Pierwsze kroki na rynku sztuki – inwestuj świadomie!

W ciągu dwóch lat odwiedziło je już prawie 18 000 osób, a większość z nich to zupełnie nowi, początkujący kolekcjonerzy. Nic dziwnego, że to grono rośnie w tak imponującym tempie. Zakup dzieł sztuki to nie tylko fascynująca przygoda i sposób na wyrażenie siebie. To także sposób na lokowanie i pomnażanie kapitału.

Sztuka wpisuje się w kategorię inwestycji alternatywnych, które różnią się od tradycyjnych aktywów, takich jak akcje czy obligacje. Rynek ten posiada swoje specyficzne cechy i mechanizmy, które czynią inwestowanie w dzieła sztuki wyjątkowo interesującym, lecz również wymagającym dużej wiedzy i cierpliwości. Przede wszystkim, płynność rynku sztuki jest znacznie ograniczona – nabywanie i sprzedaż dzieł nie odbywa się na zorganizowanych giełdach, a transakcje przeprowadzane są najczęściej indywidualnie lub poprzez aukcje.

Tylko dla cierpliwych

Odstęp między zakupem a sprzedażą jednego dzieła może trwać latami. średni czas trzymania dzieła to obecnie około 3-5 lat, co jest znaczącą poprawą względem wcześniejszych lat, gdy okres inwestycji sięgał nawet dekady. Taka strategia wymaga cierpliwości i analizy trendów rynkowych, często podobnie jak metoda „kup i trzymaj” znana z rynku kapitałowego.

Czasami dzieła trafiają do obrotu w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak śmierć właściciela czy problemy finansowe, związane na przykład z zadłużeniem czy rozwodem, co jest określane terminem „3D” (skrót od angielskiego: death, debts, divorce).

Dostępność rynku sztuki – kto i jak może tu wejść?

Jeszcze niedawno inwestowanie w sztukę wymagało dużych zasobów finansowych, jednak dziś rynek stał się znacznie bardziej dostępny. Obecnie na globalnym rynku sztuki aż około 80% dzieł sprzedawanych na aukcjach ma cenę poniżej 5000 dolarów, co pozwala także inwestorom z mniejszym kapitałem rozpocząć budowanie własnej kolekcji. W Polsce w ostatnich latach obserwujemy gwałtowny wzrost obrotów na rynku tak zwanej sztuki młodej, gdzie większość prac kosztuje poniżej dziesięciu tysięcy złotych.

Najczęstsze problemy początkujących inwestorów

Początkujący inwestorzy często borykają się z trudnością dokładnego oszacowania wartości dzieła oraz brakiem wiedzy na temat rynku i jego mechanizmów. Oto kilka kluczowych aspektów przy wycenie dzieła sztuki:

• pozycja artysty na rynku krajowym i międzynarodowym,
• ceny osiągane przez prace tego samego artysty w ostatnich latach oraz trend cenowy (wzrost czy spadek?),
• autentyczność potwierdzona certyfikatem,
• jakość i stan zachowania dzieła,
• czas i miejsce powstania pracy,
• obecność dzieła w znanych wystawach lub kolekcjach,
• obecność innych dzieł artysty w zbiorach muzealnych i prywatnych,
• reprezentowanie artysty przez renomowane galerie.

Wiedza kluczem do sukcesu

Jak wynika z powyższego zestawienia, aby poruszać się w świecie sztuki bezpiecznie i skutecznie, niezbędne jest posiadanie ogromnej liczby informacji. W zasadzie powinno się znać – przynajmniej pobieżnie – historię sztuki, znać nazwiska kluczowych artystów, obecne trendy oraz mechanizmy działania galerii, targów i aukcji. Wiedzę tę można zdobywać poprzez czytanie fachowych publikacji, uczestnictwo w wernisażach, wystawach, a przede wszystkim w targach sztuki i dużych wydarzeniach takich jak wspomniany Artshow (najbliższa edycja 15-16 listopada br.), podczas których w krótkim czasie można zobaczyć setki dzieł sztuki i poznać ich twórców. Pogłębić wiedzę na temat aktualnych zjawisk, technik i nurtów.

Twój osobisty doradca

Jeśli nie czujemy się pewnie lub chcemy zminimalizować ryzyko, warto skorzystać z usług art advisora. To specjalista, który pomaga inwestorom w ocenie wartości dzieł, identyfikacji obiecujących artystów oraz negocjacjach zakupu. Art advisor wspiera także w budowaniu przemyślanej i spójnej kolekcji, dostarczając profesjonalnej wiedzy. Pomaga uniknąć pułapek i błędów typowych dla początkujących inwestorów. Zazwyczaj ma także szeroką sieć kontaktów w świecie sztuki – od galerii, przez domy aukcyjne, po prywatnych kolekcjonerów. Dzięki temu może zapewnić dostęp do ekskluzywnych ofert lub wcześniej niedostępnych obiektów, a także negocjować korzystne warunki zakupu.

Rola mód i trendów na rynku sztuki

Rynek sztuki charakteryzuje się cyklicznością i zmiennością popularności stylów. W ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się na sztukę młodą oraz sztukę kobiecą i feministyczną, które zdobywają uznanie kolekcjonerów i krytyków. Znajomość tych trendów pomaga inwestorom lokować kapitał tam, gdzie jest największy potencjał rozwoju. Najważniejszym kryterium przy wyborze dzieła powinna być jednak własna emocjonalna więź z nim. Sztuka, choć często traktowana jako inwestycja, to także element przestrzeni, w której żyjemy i pracujemy. Dzieło, w którym się zakochamy, będzie nie tylko wartością materialną, ale i źródłem codziennej radości oraz inspiracji.

Autor: Ewa Mierzejewska, historyczka sztuki, art advisor, kuratorka wystaw i targów sztuki.